De lacune in het beslagrecht: geen versnelde behandeling in appel
Blog
In de regel wordt een beslagrekest door rechtbanken zeer snel behandeld. Bij tijdige indiening (voor 12:00u) volgt een beslissing nog dezelfde dag en anders op de dag erna. Die spoedige behandeling is voor een schuldeiser vaak ook van belang. Voorkomen moet immers worden dat vermogen wordt onttrokken aan verhaal. Als een gevraagd beslagverlof wordt afgewezen kan daartegen hoger beroep worden ingesteld. Dat hoger beroep wordt door het gerechtshof echter niet sneller behandeld dan reguliere beroepsprocedures. Dit maakt het instellen van hoger beroep tegen een afgewezen beslagrekest weinig praktisch en in sommige gevallen zelfs zinloos. De praktijk zou gebaat zijn bij een vergelijkbare regeling in appel als bij de rechtbanken geldt.
Inleiding
Het conservatoir beslag is een veelgebruikt middel in de Nederlandse procespraktijk. Wie zijn verhaalspositie wil zekerstellen kan met een eenvoudige en snelle procedure beslag leggen op vermogensbestanddelen van zijn schuldenaar. Snelheid is daarbij van groot belang om te voorkomen dat vermogen verdwijnt. Daarom kennen rechtbanken een versnelde behandeling van beslagrekesten. Maar zodra het beslagverlof wordt geweigerd, verdwijnt die snelheid uit de procedure. In hoger beroep gelden de gewone regels en termijnen en is geen sprake van een versnelde behandeling. Dat wringt.
De snelle beslagprocedure bij de rechtbank
Een verzoek om verlof tot het leggen van conservatoir beslag wordt ingediend bij de voorzieningenrechter. In de regel wordt dit zeer snel behandeld. Bij tijdige indiening (vóór 12:00u) volgt een beslissing nog dezelfde dag en anders op de dag erna. De rechter beoordeelt het verzoek summier, zonder hoor en wederhoor.
Die snelheid is ook van belang. Het conservatoir beslag dient ertoe te voorkomen dat verhaalsobjecten verdwijnen. Een (te) trage procedure zou ertoe kunnen leiden dat de schuldeiser achter het net vist.
De rechtsbescherming voor de schuldenaar is beperkt, maar past bij het voorlopige of bewarende karakter van het beslag. De schuldeiser moet kort na het leggen van het beslag een procedure te starten, op straffe van verval van het beslag. Pas na een toewijzend vonnis in die procedure kan de schuldeiser de beslagen uitwinnen. De schuldenaar kan bovendien proberen in een kort geding de beslagen te laten opheffen of kan vervangende zekerheid stellen.
Wat als het verzoek wordt afgewezen?
Verzoeken tot het leggen van conservatoir beslag worden in veel gevallen toegewezen. Enerzijds vanwege de summiere toets die de rechter aanlegt, anderzijds vanwege de mogelijkheid het beslagrekest op verzoek van de rechter aan te passen of te wijzigen (geregeld worden telefonisch of per e-mail vragen gesteld door de griffie). Toch worden er ook verzoeken afgewezen. Bijvoorbeeld als de rechter de vordering onvoldoende aannemelijk acht of het beslag als disproportioneel beoordeelt.
De wet biedt dan de mogelijkheid van hoger beroep tegen zo'n afwijzende beschikking. Dat is overigens ook de enige mogelijkheid voor een herbeoordeling. Hoewel het niet uitgesloten is dat een andere rechtbank (dan de rechtbank van de afwijzende beschikking) eveneens bevoegd is, is het 'forumshoppen' bij een andere rechtbank in de hoop op een andere uitkomst niet toegestaan. De beslagsyllabus vermeldt expliciet dat dit strijdt met de goede procesorde en dat het nieuwe verzoek "reeds op die grond" zal worden afgewezen. Er staat immers hoger beroep op, aldus de syllabus.
Het hoger beroep kent echter geen versnelde behandeling van het beroep. De zaak wordt op de gewone rol inschreven en de reguliere termijnen zijn van toepassing. Dit betekent dat een (veelal mondelinge) behandeling van het beroep maanden op zich kan laten wachten.
Het gevolg is dat het rechtsmiddel zijn doel mist. Een kwaadwillende schuldenaar heeft in die tijd ruimschoots de gelegenheid gelden over te boeken, activa te verkopen of vennootschappen te herstructureren. De schuldenaar weet weliswaar niet van de afgewezen beschikking en het ingestelde beroep, maar kan een op handen zijnde procedure vaak wel vermoeden. Het risico dat met het leggen van conservatoir beslag juist voorkomen moest worden, wordt daarmee werkelijkheid.
Opvallend is dat in de beslagsyllabus wordt onderkend dat dit probleem speelt. Aan de paragraaf waarin wordt toegelicht dat forumshopping na een afgewezen verzoek niet is toegestaan is het volgende toegevoegd: "Het argument dat hoger beroep te lang duurt, doet daar, zeer bijzondere gevallen daargelaten, niet aan af."
Mogelijke oplossingen
Er zijn grofweg drie routes denkbaar om dit probleem te adresseren: (i) een wettelijke regeling die voorziet in versnelde behandeling, (ii) aanpassing van het procesreglement waarin versnelde behandeling wordt voorgeschreven (eenvoudiger te realiseren dan wettelijke aanpassing) of (iii) aanpassing van de rechterlijke praktijk – uit eigen beweging beslagappellen prioriteren, zeker bij gemotiveerd verzoek.
Alle drie de routes vereisen erkenning van het uitgangspunt dat snelheid ook in hoger beroep cruciaal is (of kan zijn). Die erkenning lijkt er vooralsnog onvoldoende te zijn. De beslagsyllabus verwijst immers wel naar het (kennelijk veelgehoorde) argument dat hoger beroep te lang duurt, maar verbindt daaraan geen gevolgen voor de procedure van het hoger beroep. Dit terwijl de gerechtshoven goed vertegenwoordigd zijn in de redactieraad van de beslagsyllabus.
Afsluiting
Het conservatoir beslag is veelgebruikt en effectief. De procedure bij de rechtbank is snel en praktisch. Maar het systeem kent een lacune zodra een beslagrekest wordt afgewezen. Het beroep kent geen versnelde behandeling en kan dus (te) lang duren. Dat raakt aan de effectiviteit van het rechtsmiddel. Het beslagrecht moet voorzien in een procedure die óók in hoger beroep snel en effectief is. Of dat nu via wetgeving, procesreglement of rechterlijke praktijk gebeurt is minder van belang.
Keywords
Auteur(s)
